ENPRESA KOOPERATIBOAK: GARAPEN EKONOMIKO ETA SOZIALAREN GAKOAK

Euskadiren azken 50 urteetako historia ekonomikoa ezin da azaldu enpresa kooperatiboen eragina ulertu gabe. Gure eredua erreferentea da munduan, enpresaz duen ikuskera desberdinagatik. Eredu horrek dragoi mehatxagarri asko menderatzea lortu du ekintza kolektiboaren, berrienaren, 2008ko krisiaren, COVIDaren pandemiaren eta Ukrainako gerraren inpaktuen bidez.
Arrakasta-eredu bat, inguratzen gaituen eta parte garen munduaren ziurgabetasunarekin zerikusirik ez duena. Gure industria- eta eraldaketa-ikuspegiak ekarri die erresilientziarik handiena ezbeharrei. Gaur egun, enpresa kooperatibook gainditu egin dugu krisialdietarako babeslekutzat hartzen genuen etapa, lan-egonkortasuna, lurraldearekiko errotzea eta produktibitatearen hobekuntza ezaugarri dituen eredu ekonomikoaren protagonista izateko. Enpresa kooperatiboak lehiakortasunaren, kudeaketa parte-hartzailearen eta demokratikoaren adibide gara, eta beste enpresa-eredu batzuei begiratzen diegu.
Zuk, irakurleak, kontsumitzen dituzun produktuetan pentsatzen baduzu, erabiltzen dituzun zerbitzuetan, ikusiko duzu horietako asko kooperatibetatik datozela: elikadura, garraioa, tresnak, energia, hezkuntza. Enpresa kooperatiboek sustatutako ondasunak eta zerbitzuak dira, DNAn elkartasuna, kolektiboa, Euskadin auzolan gisa ezagutzen duguna, denok bat.
Euskal kooperatibismoak heldutasun maila garrantzitsua lortu du, urteetan zehar milaka eta milaka pertsonak egindako lanaren ondorioz, eta, horri esker, gaur egun garena izatera iritsi gara. Euskadin 1.400 enpresa kooperatibo gara, ekonomiaren sektore guztietan eta bertikaletan daudenak, eta 60.000 enplegu zuzen baino gehiago dituztenak, hau da, BPGaren % 8 Euskadin. Mondragon Taldea Estatuko 7. enpresa talderik handiena da. Espainiari buruz oro har hitz egiten badugu, 24.000 kooperatiba inguruk ematen diete enplegua 1.150.000 pertsonari baino gehiagori – zuzenekoari eta zeharkakoari –, eta estatuko BPGaren % 7ko ekarpena egiten dute.
Ez da kasualitatea euskal gizarteak, Europako Gini indizerik baxuenetakoa duenak, kooperatiben eta bertako pertsonen ekarpena garrantzitsua den BPGa izatea. Kooperatibak dauden lekuetan desberdintasun gutxiago dago eta kohesio sozial handiagoa dago.
Ziurgabetasun eta ezegonkortasun ekonomikoko testuinguru batean gaude, eta nazioarteko eta Estatu osoko salbuespenezko inguruabarrek eskatzen digute gizarteko eragile guztiei argi luzeak jartzea eta unean uneko mailan egotea. Gizarteek eta gobernuek erabateko ezegonkortasun-testuinguruari eta eraldaketa sozial eta ekonomiko handiei egin behar diete aurre, eta kooperatibismoak ez du horietatik kanpo egoteko asmorik, ezta izan nahi ere. Gaur egungo garaiek guztioi eskatzen digute, erronka berriak planteatzen dizkigute eta egokitzeko eta erantzukizunak hartzeko gaitasuna eskatzen digute.
Enpresa kooperatibooi aberastasuna sortzeak, kohesio sozialak eta herritarren ongizateak mugitzen gaitu. Berritzeko eta abangoardian mantentzeko gogoak bultzatzen gaitu, egungo arazoei irtenbide berritzaileak eskaintzeko. Enpresa kooperatiboak gizarte gisa ditugun erronken irtenbideen parte gara: trantsizio energetikotik eta klima-aldaketatik, erronka teknologiko eta digitaletara, berrikuntzatik pasatuz eta gizarte orekatuago, kohesionatuago eta justuago bat lortuz. Ehun kooperatiboak enpresa kooperatiboak ditu, energiaren eta teknologiaren arloan eta sektore guztietan berrikuntzak egiten dituztenak: hezkuntzan, kontsumoan, nekazaritzako elikagaietan, nanoteknologian, silver economy eta abarretan, erronka horiei irtenbidea emateko konpromiso sendoarekin.
Eraldaketa erradikalen garaiak bizi ditugu: lan egiteko modu berriak, negozio eredu berriak, antolakuntza kultura berriak. Gaur egun, ehun ekonomikoak, enpresakoak zein lanekoak, garai batean baino askotarikoagoak dira. Iraganeko nolabaiteko homogeneotasunaren aurrean, oraina eta etorkizuna eredu askoren pean aurkezten dira. Hori dela eta, erronka sozial eta politiko bat dago: ekonomia- eta enplegu-politikak hitzartzeko espazioek, elkarrizketa sozialerako mahaiek eta gure gizartean eman ditugun tresna eta tresna guztiek eboluzionatu egin behar dute ereduen aniztasun horri heltzeko. Eragin biderkatzailea oso onuragarria izango da gizarte osoarentzat.
Enpresa kooperatiboak aldaketarako eta eraldaketarako eragileak gara, eta eragile politiko, sozial eta ekonomiko guztiei eskua luzatzen diegu gobernantza-eredu berriak bultzatzeko, erabakiak hartzeko prozesua indartzeko eta hobetzeko, eta politika publikoak hobetzeko. Azken batean, gure ekonomia eta gizartea hobetzeko.

Rosa Lavin
Euskadiko Kooperatiben Konfederazioko lehendakaria (KONFEKOOP)